Chương 32

Chiều mùa đông lặng lẽ đổ xuống trang Rutraievô. Tuyết rơi dày, cuộn tung thành những đám mây bụi trắng. Một chiếc xe trượt vừa chở Xtefchia về bây giờ rời khỏi tiền sảnh tòa gia trạch của điền trang. Nàng bước vào nhà, được cha mẹ, gia đình và gia nhân chào đón. Những khuôn mặt rạng lên khi gặp nàng. Trong vòng tay âu yếm của mẹ, Xtefchia tạm quên đi nguyên nhân đã khiến nàng trở về đây. Nàng khẽ thổn thức áp chặt vào người bà. Phu nhân Ruđexka đoán ra rằng do nguyên nhân khác với nỗi thương tiếc người bà vừa quá cố.

- Con về hơi chậm, - cha nàng bảo, - vừa đưa bà đi quan. Mai sẽ an táng.

- Thưa cha, nhận được điện con đi ngay, nhưng điện bị chậm.

Mọi người tò mò ngắm Xtefchia, riêng mẹ nhìn nàng đầy thương cảm. Kể từ ngày xa gia đình, nàng đẹp hẳn lên, lại thêm vẻ trang trọng khác vời cùng sự lịch lãm càng làm nổi bật vẻ duyên dáng tự nhiên. Người cha vẫn nhận thấy nàng thay đổi so với dạo mùa thu: Xtefchia như gầy hơn trong mắt ông. Làn da tuyệt đẹp của nàng hơi nhợt nhạt hơn, nom giống như màu vỏ trai ngọc. Đôi môi xinh đẹp hồng thắm cười ít tươi hơn. Đôi mắt cũng khiến ông phải suy nghĩ: sắc tím trong mắt như có phần trội lên, đôi mày màu nâu thanh mảnh và hàng mi dài rủ bóng che dường như mang vẻ thê lương. Mọi tình cảm của tâm hồn nàng thể hiện rõ trong ánh mắt. Những ánh lửa nhấp nháy khiến đôi mắt sinh động biểu lộ nhiệt tâm sôi nổi và hơi dễ bột phát. Song người ta còn có thể đoán nhận được trong đáy sâu đôi mắt những thứ tình cảm khác nữa: nỗi nhớ nhung, buồn bã, có thể cả nỗi oán trách chưa thể thốt thành lời... Một trong những anh em trẻ tuổi của nàng, Narnhixki, nói rằng nàng có vẻ hơi mơ mộng, và tuy những nét nghịch ngợm ngày xưa trong mắt nàng chưa mất hẳn nhưng đã khác xưa, ít long lanh hơn, nhiều ràng buộc vương vấn hơn. Không khí chung của cả gia đình đang lúc trang nghiêm, nên vẻ trang trọng khác lạ của Xtefchia không khiến ai thắc mắc. Ngược lại, cả cha lẫn mẹ đều khiến nàng phải suy nghĩ. Nàng thấy hai người đều thay đổi, thỉnh thoảng cả hai đưa mắt nhìn nàng như e sợ điều gì.

Nỗi lo lắng hằn rõ trên vầng trán người cha. Khi cô gái chợt nhắc đến cụ Machây, cả hai tái mặt, nhìn nhau thật nhanh. Điều gì đó khiến Xtefchia lo ngại. Nàng cố tránh không nói gì tới Valđemar. Vả chăng cũng không một ai hỏi nàng về chàng.

Chỉ một lần, anh họ nàng là Narnhixki đột nhiên hỏi:

- Xuôđkôvxe là điền sản riêng hay cũng là một trong số những điền sản của đại công tử?

- Nó là điền sản riêng.

- Thế đại công tử năm nay bao nhiêu tuổi?

Xtefchia bỗng dưng vô cớ đỏ mặt.

- Ông ấy ba mươi hai.

- Ô, thì ra ông ấy còn trẻ đến thế! - Narnhixki nhận xét, vừa nhìn nàng với vẻ thăm dò.

Ông Ruđexki đỡ lời:

- Thì anh đã chả trông thấy ảnh ông ta trên các báo khi được thừa kế toàn bộ bất động sản hoàn nguyên sau lúc cụ Janus qua đời, rồi sau chuyến du hành sang Phi châu đấy thôi.

- Cháu không nhớ nữa. Cháu chỉ nhớ là sau hội chợ triển lãm, các báo có đăng ảnh ông ấy. Một người rất xinh trai, nhưng trước hết là một người...

- Tuyệt vời... đúng không nào? - Ông Ruđexki hỏi.

- Và là một quý tộc lớn điển hình. Điều đó có thể nhận ra ngay lập tức. Đây không phải là một kẻ phát tài giả làm quý tộc, mà là một đại công tử dòng dõi cao sang. Có thể thấy điều đó ngay trên nét mặt ông ta. Hơn nữa, ông ấy có vẻ giàu tự tin và rất tự hào, nhưng theo nghĩa tốt đẹp nhất.

Xtefchia những muốn kể thêm Valđemar là người thế nào, nhưng nàng cảm thấy mình không thể nói về chàng một cách thản nhiên. Nàng chỉ góp một nhận xét ngắn gọn:

- Anh nói phải. Giới quí tộc chân chính khác hẳn về mọi phương diện với những kẻ bắt chước họ. Nhất là khi có dịp tiếp xúc gần, sự khác biệt lại càng rõ rệt, càng nghiêng về phía có lợi cho họ.

Ông Ruđexki liếc nhìn con gái.

- Cốt sao đừng tiếp xúc quá gần, - ông thì thầm tự nhủ, rồi nói to lên: - Về điều đó thì các sự kiện cụ thể thường mới là cái quyết định.

Mọi người thật không hiểu ông muốn nói gì.

Đến khuya, khi mọi người đã tản đi, Narnhixki tóm tắt nhận xét của mình về Xtefchia trong một câu ngắn gọn:

- Cô ấy đang chịu ảnh hưởng của giới quý tộc, đặc biệt là của đại công tử. - Mà thậm chí, có thể là...

Anh không muốn nói hết ý nghĩ của riêng mình, bởi đã từ lâu anh nhìn thấy hình ảnh Xtefchia trong chương trình cuộc sống của anh, anh càng cương quyết gạch thật đậm dưới cái điểm ấy.

Hôm sau, đám tang được cử hành với sự tham gia của đông đảo bà con trong vùng, mặc dù người chết vốn không phải là cư dân thường trú của Rutraievô. Tạm thời, người ta chôn thi hài cụ vào khu mộ của gia đình dòng họ Ruđexki, rồi sau này sẽ chuyển về điền trang dòng họ Rembôvxki.

Trong đoàn người đưa tang, Xtefchia từ chối không khoác tay anh chàng Narnhixki. Nàng đi một mình, hơi lánh sang một bên, chân lội trong đám tuyết người ta cào từ giữa đường ra. Bộ quần áo màu đen và vành khăn tang khiến cho thân hình vốn nhanh nhẹn của nàng thêm thanh thoát. Nàng bước đi trầm tư và buồn bã. Lần cuối cùng nàng được gặp người bà vừa quá cố cách đây đã tròn một năm, hồi ấy Prôntnhixki còn lui tới trang Rutraevô như kẻ đang theo đuổi nàng.

Bà cụ già tóc bạc có cách đối xử hết sức ngọt ngào khiến người ta phải kính trọng. Những đường nét trên khuôn mặt tuy đã khô héo nhưng vẫn giữ nguyên vẻ hài hòa. Đọng lại trong những đường nét ấy một bi kịch xảy ra từ thuở trẻ trung. Xtefchia giống như một bức chân dung sống động của bà, điều đó được khẳng định bởi những bức ảnh của bà thời trẻ tuổi.

Ngay từ thời thơ ấu, nghe kể về chuyện buồn nào đó của bà hồi còn thiếu nữ, Xtefchia đã hết sức quan tâm tìm hiểu. Nhưng không một ai muốn giải thích cho nàng nỗi buồn ấy thuộc loại nào. Khi bị hỏi thẳng, bà cụ đã tái mặt, và bảo đứa cháu gái từ rày trở đi không được hỏi những câu những câu như thế nữa.

Đã từ lâu, bà Xtefchia bị bệnh tim, người nhà hết sức để ý không làm điều gì khiến bà xúc động. Cũng vì vậy, rất lâu bà không hay biết việc Xtefchia rời khỏi gia đình. Tin tức về chuyện dứt tình với Prôntnhixki đã khiến bà rất xúc động, vì thế, người nhà không muốn bà xúc động thêm nữa.

Cái chết của bà là một điều bí mật đối với Xtefchia. Đáp lại những câu hỏi của con gái, cha nàng chỉ bảo:

- Rồi sau này con sẽ rõ.

- Hay chính bản thân ta đóng một vai trò nào đó chăng trong cái chết của bà? - Xtefchia tự hỏi.

Sự tò mò hành hạ nàng, cách xử sự của chàng làm nàng lo lắng. Narnhixki làm nàng bực mình. Điều đó càng khiến nàng cáu giận. Nàng quyết định ngay sau lễ tang sẽ trở về Xuôđkôve. Nàng run lên khi nghĩ thế, trước mắt nàng lởn vởn hình ảnh của Valđemar mà nàng được thấy lần cuối cùng, tuy chỉ ngắn ngủi thoáng qua nhưng sao mà nhớ thế. Cuộc gặp gỡ trong vườn in đậm mãi trong tâm trí nàng. Lần ấy, nàng đã cảm thấy rõ ràng mình được yêu. Sự thật ấy, nàng đã phát hiện từ lâu trong trái tim mình. Trong thời gian chàng vắng mặt lâu ngày, nàng càng khẳng định tình yêu ấy bởi nỗi nhớ nhung mạnh như tình ái. Và lúc chia tay, khi chàng cúi hôn tay nàng, thì sức nóng của nụ hôn khiến toàn thân nàng rung động, thắng cả nỗi bối rối vì sự hiện diện của đông đủ mọi người. Nàng đã nhìn thấy chiếc xe trượt của chàng đợi trước tiền sảnh. Lão Jaxenty đã để lộ cho nàng biết: Valđemar đã định tiễn nàng ra ga. Chuyện gì đã xảy ra khiến chàng không thực hiện được điều đó? Có thể phu nhân Iđalia ngăn cản? Chắc chàng sẽ không thèm để ý đến ý kiến của bà. Vậy chẳng lẽ cụ Machây?

Nỗi đau sắc nhọn như đâm thẳng vào tim Xtefchia, song nàng hiểu rằng, khó lòng đòi hỏi vị quý tộc già dung túng cho hành động của đứa cháu nội đi theo hướng đó. Điều đó lại khiến nàng thêm trách và làm nàng tỉnh táo trở lại.

- Ta không được phép, không được phép nghĩ về chàng nữa! - Nàng bướng bỉnh cố nhắc đi nhắc lại.

Nàng mệt mỏi khi phải lội mãi trong lớp tuyết dày, nhưng ý nghĩ về Valđemar khiến lòng nàng nặng trĩu. Nàng thấy người bải hoải. Và lần này, khi Narnhixki đến bên chìa tay cho nàng, nàng không từ chối khoác tay anh ta nữa, mà nặng nhọc tựa vào người anh ta. Cả hai không nói điều gì với nhau. Xtefchia cúi đầu, nhắm nghiền mắt. Nàng những muốn trở lại, muốn nghĩ là đang được đi cùng Valđemar, nhưng không thể, bởi nàng cảm thấy không thể so sánh kẻ này với người ấy. Nàng chợt rùng mình. Narnhixki cúi xuống hỏi nàng:

- Cô có lạnh không, cô em họ? Hay cô mệt? Để tôi đưa cô lên xe trượt nhé.

- Ồ không, tôi muốn đi bộ thôi.

Narnhixki liếc ngang ngắm nhìn hình trông nghiêng tuyệt vời của nàng, anh nhận thấy sự xúc động của nàng, nhưng cho rằng đó chỉ là vì tang lễ gây ra. Một ngày mù sương, xám ngắt, đám rước dài dằng dặc, uốn lượn quanh co dưới chân đồi, với một cỗ xe đen và cây thập giá khiến người ta nảy bao ý nghĩ u sầu. Trên đỉnh đồi những cây vân sam cao vút đen thẫm của nghĩa địa, với một cụm chi chít những cây thập tự núp mình dưới bóng cây. Lũ chim mùa đông kêu lên những tiếng thê lương, hòa vào giọng ngân nga đều đều đơn điệu mà rời rạc của bài ca tang lễ. Nỗi tiếc nuối trĩu nặng phảng phất quanh những người đi đưa đám. Tiễn theo sau đoàn người đưa tang là những tiếng chuông rền rĩ ai oán, còn đứng sẵn kia đón họ là nhũng cây vân sam thê thiết rì rào. Đám tang đi chậm chạp, trang nghiêm, đã đến mộ giữa những hàng cây và thập giá một linh hồn người bị cuộc sống đuổi xô.

Trong những nghi thức của đám tang bao giờ cũng chứa đựng một tâm trạng u ám và ghê sợ. Một nỗi buồn vô biên, một nỗi vô vọng khiến người ta phải hướng vào những suy nghĩ sâu xa. Điều bí ẩn không bao giờ giải đáp nổi của sự tồn tại sau cái chết, tính huyễn hoặc không sao thâm nhập nổi của kiếp sống mai sau tác động đến con người khiến họ phải nghiêm trang, thậm chí còn làm họ kinh hoàng. Người ta chợt cảm thấy một nỗi lo lắng và cơn rùng mình sợ hãi, đồng thời cũng nảy sinh chút tò mò, không hiểu bên ấy sẽ ra sao và những gì sẽ xảy ra với linh hồn con người ở đấy. Vốn nhạy cảm, Xtefchia cảm nhận sâu sắc tất thảy những điều đó. Lần đầu tiên nàng cảm thấy cái chết thật đáng sợ. Nàng thấy yêu cuộc đời, yêu thế giới này. Nàng không còn muốn che giấu tình cảm thật trước chính mình nữa: nàng đã yêu Valđemar bằng toàn bộ sức mạnh của một tâm hồn trẻ trung đầy nhựa sống. Tình cảm trước kia đối với Prôntnhixki chỉ là một giọt sương so với cả đại dương tình cảm mới, còn chính gã Prôntnhixki thì chỉ là một loài sâu bọ thảm hại đáng thương. Bởi lẽ bất cứ việc gì ở gã cũng đều hèn hạ. Bông lúa nuôi người bao giờ cũng quí hơn loài cỏ dại, dẫu cỏ kia có trăm sắc nghìn màu.

Sau khi đám tang kết thúc, Xtefchia buồn rầu ngồi lên xe trượt. Những tiếng hát, tiếng chuông, mùi hương trầm đều làm nàng khó chịu. Thần kinh nàng bị kích động trí tưởng tượng phong phú vẽ ra trước mắt nàng những cảnh khổ hình. Về đến nhà, nàng mới mở choàng mắt ra, cam chịu ngay cả sự có mặt thuờng xuyên của anh chàng Narnhixki, cốt sao được quên đi, cốt sao được quên đi, cốt sao được trút bỏ cái sức nặng u uất không sao chịu đựng nổi.

Vài giờ sau khi từ nghĩa địa trở về, gia đình nhận được điện chia buồn từ Xuôđkôvxe, ký tên cả hai ông cháu Mikhôrôvxki, phu nhân Iđalia và Luxia. Bức điện thứ hai của Valđemar gửi cho Xtefchia, với nội dung ít trọng thể hơn, thân mật hơn. Valđemar có nói qua việc cụ Machay đột ngột yếu mệt. Cái tin ấy đến với Xtefchia như tiếng sét. Nàng không tài nào giấu nổi sự xúc động, mặt nàng đỏ bừng từng đám.

- Sao lại có chuyện đột ngột đến thế? - Nàng vừa thốt lên vừa đưa bức điện cho cha xem. Nhưng khi Narnhixki định cầm lấy, nàng vội giật khỏi tay anh ta. Ngạc nhiên, anh chàng nhún vai không nói gì, nhưng trong tâm trí, bức điện không đọc được kia của Valđemar khiến anh ta cáu lạ lùng.

Đến chiều, rất ít người ở lại điền trang Rutraievô, nhưng Narnhixki không chịu ra về. Theo nguyện vọng của song thân, Xtefchia đành phải lưu lại gia đình thêm một thời gian nữa.

Khi chỉ còn một mình nàng với cha trong phòng làm việc của ông, ông tò mò hỏi nàng:

- Cụ Machây có biết tên họ của bà nhà ta không con?

- Cụ ấy biết, con nói cho cụ nghe ngay trước khi ra đi, bởi tự dưng cụ hỏi, - nàng đáp, mặt tái đi vì một nỗi lo sợ không tường.

- Thế cụ có biết tên họ bà thời con gái không?

- Không ạ, con chưa bao giờ nói đến cái tên ấy, mãi đến lúc ra đi con mới nói cho đại công tử hay, khi ấy ông ấy hỏi.

- Ồ, thì ra ông ấy có hỏi?

- Lúc đó con đã ngồi lên xe rồi.

- Ra thế! Vậy khi con đi thì cụ Machây vẫn còn khỏe chứ?

- Không thấy cụ kêu ca gì cả.

- Vậy thì chắc cụ đã được đại công tử nói cho biết và vì thế mà ngã bệnh, - ông Ruđexki thì thầm như tự nhủ.

- Cha nói gì thế? Cụ được biết chuyện gì kia ạ?

- Khoan đã, con. Lát nữa rồi con sẽ hiểu.

Ông mở ngăn kéo bàn, lấy ra một gói to, bọc cẩn thận trong thứ giấy đã ngả vàng, buộc bằng một dải lụa đen. Ông đưa gói ấy cho Xtefchia, nói giọng run run:

- Đây là thứ bà gửi cho con. Bà bảo cha đưa cho con sau tang lễ. Lúc lâm chung, bà rất lo lắng cho con, bà để lại cho con vật kỷ niệm quý giá nhất của bà. Đây là vật rất thiêng liêng của bà con đấy... Con nhớ hãy kính trọng nó nhé, con của cha, và... xin Chúa hãy che chở cho con! Chúc con ngon giấc!

Xúc động, mắt long lanh lệ, ông Ruđexki hôn Xtefchia đang nghẹn ngào, rồi bước nhanh ra khỏi phòng.

Nàng đứng tại chỗ như trời trồng, xoay xoay trong tay gói nặng bọc giấy đã ố vàng, thoảng mùi giấy cũ kỹ. Lòng Xtefchia lẫn lộn lo âu, sợ hãi và tò mò, không rõ có gì nằm dưới dải băng đen buộc chéo kia. Nàng đưa mấy ngón tay sờ lần thứ bọc bên trong và đoán ra rằng đó là một quyển sổ. Nàng chạy vội về phòng riêng, miệng thì thầm như kẻ đang mê sảng:

- Kỷ vật quý báu nhất của bà... thành tích của bà... Bà lại tặng cho riêng ta... Vì sao vậy nhỉ?...

Một nỗi lo âu thầm lặng chợt khiến nhịp tim nàng đập nhanh hơn. Lao vào phòng riêng, Xtefchia cài chặt cửa lại.

- Ông đã đưa cho con chưa? – Phu nhân Ruđexka hỏi chồng khi ông bước vào phòng.

- Đưa rồi. Nó đã trở về buồng. Tội nghiệp con tôi.

Phu nhân Ruđexka mắt dàn dụa lệ.

- Nó thay đổi nhiều quá... Ông nghĩ thế nào về con, hả ông?

- Chắc chắn nó phải lòng đại công tử mất rồi. Thế là lại một Mikhôrôvxki

nữa!... Lạy Chúa! Lạy Chúa tôi!...

- Lỗi tại thân mẫu bà đấy, vì quá ít biết chuyện riêng của cụ nên chúng ta hoàn toàn không biết đến cái họ kia.