Chương 3

Tám ngày sau lễ cưới, Camille tuyên bố thẳng thừng với mẹ là gã muốn rời Vernon lên Paris sinh sống. Bà Raquin kêu trời, bà đã thu xếp cuộc sống của mình và không muốn thay đổi dù chỉ một chi tiết. Người con trai nổi cơn thịnh nộ, gã doạ là sẽ trở bệnh lại nếu bà mẹ không chiều theo cơn bốc đồng của gã.

- Con chưa bao giờ chống lại ý định của mẹ - gã nói – Con đã cưới cô em họ, con uống đủ thứ thuốc nhảm mẹ đưa cho. Vậy thì ít ra ngày hôm nay, khi con đã có một ý định thì mẹ phải chiều con chứ...Cuối tháng này chúng ta sẽ ra đi...

Suốt đêm bà Raquin không ngủ được. Quyết định của Camille làm đảo lộn tất cả, bà vô vọng khi nghĩ tới việc thay đổi hoàn toàn cuộc sống hiện tại. Dần dà bà bình tâm trở lại. Bà suy nghĩ rằng đôi vợ chồng mới có thể có con cái và cái gia sản bé nhỏ của bà lúc đó không đủ cung ứng cho cuộc sống nữa. Cần phải kiếm thêm tiền, phải trở lại nghề buôn bán, tìm một việc làm có lợi cho Thérèse. Hôm sau, bà đã quen với ý nghĩ ra đi, bà lên kế hoạch cho một cuộc sống mới.

Vào bữa ăn, bà hoàn toàn vui vẻ.

- Đây là việc chúng ta sẽ làm – bà bảo các con – Ngày mai mẹ sẽ đi Paris, mẹ sẽ kiếm một số vốn nho nhỏ để bán tạp hoá, và chúng ta lại bắt đầu. Thérèse và mẹ sẽ buôn kim chỉ. Điều này làm chúng ta bận rộn đấy. còn con, Camille, con sẽ làm những gì con muốn. Con sẽ đi dạo dưới ánh mặt trời hoặc sẽ tìm một chỗ làm nào đó.

- Con sẽ tìm một việc làm – gã trai trẻ trả lời.

Sự thật chỉ là một tham vọng ngu xuẩn đã thúc đẩy Camille ra đi. Gã muốn là nhân viên trong một sở lớn, gã đỏ mặt lên vì sung sướng khi trong mơ thấy mình ở giữa một văn phòng thênh thang, vừa những tay áo hồ láng, quản bút dắt tai.

Thérèse không được hỏi ý kiến, nàng luôn luôn tỏ ra phục tùng thụ động đến nỗi bà cô và chồng nàng không còn phí công tìm hỏi ý kiến của nàng nữa. Nàng đi đến chỗ họ đến, nàng làm những gì họ làm, không một lời phàn nàn, không một lời trách móc, cũng không tỏ ra mình đã thay đổi địa vị.

Bà Raquin đến Paris và đi thẳng đến ngõ Cầu Mới. một bà gái già ở Vernon đã giới thiệu bà đến một trong những người bà con có một cửa tiệm tạp hóa ở đó muốn bán tống bán tháo đi. Bà hàng xén kỳ cựu nhìn thấy cửa hiệu hơi nhỏ, hơi tối tăm, nhưng lúc băng ngang qua Paris, bà đã khiếp sợ cái không khí huyên áo của đường phố, những cửa hàng hoa lệ, và hành lang nhỏ hẹp này, những tủ kính khiêm nhường này gợi bà nhớ lại cửa hiệu cũ của mình hiền lành biết bao. Bà có thể tưởng như đang còn ở tỉnh lẻ, bà hít thở nó và nghĩ rằng các con thân yêu của mình sẽ sống hạnh phúc ở trong cái xó xỉnh không tên tuổi này. Giá cả khiêm tốn của cửa tiệm khiến bà quyết định, người ta bán nó hai ngàn francs. Tiền thuê cửa hiệu và tầng một chỉ mất một ngàn hai trăm francs. Bà Raquin còn gần bốn chục ngàn francs tiền tiết kiệm, tính ra bà có thể trả tiền cửa hiệu và tiền thuê năm đầu tiên mà không làm suy yếu tài sản của mình. Bà nghĩ tiền lương của Camille và tiền lời buôn bán tạp hoá đủ đáp ứng nhu cầu hàng ngày, để bà sẽ không phải đụng đến lợi tức hàng năm và tăng thêm vốn liếng nhằm để lại cho các cháu của bà sau này.

Bà hớn hở trở về Vernon báo rằng mình đã tìm được một viên ngọc trai, một cái hốc tuyệt vời giữa lòng Paris. Dần dà sau vài ngày, trong những lúc chuyện vãn buổi tối, cái cửa tiệm ẩm thấp và tối tăm của ngõ Cầu Mới trở thành một lâu đài, trong tận cùng trí nhớ bà thấy nó tiện nghi, rộng rãi, yên tĩnh, với hàng ngàn mối lợi có giá.

- Chà! Thérèse giỏi giang của mẹ - bà bảo – Con sẽ thấy chúng ta sung sướng ra sao ở cái hốc đó! có ba phòng xinh xắn ở trên..Ngõ đầy người là người...Chúng ta sẽ có những hàng bày bán lý thú. Này, chúng ta sẽ không còn buồn chán đâu.

Và bà không cạn lời. Mọi bản năng của một nhà buôn cũ sống dậy, bà cho Thérèse những lời khuyên trước về việc buôn bán, về hàng họ, về những mánh lới của nghề buôn nhỏ này. Cuối cùng cả gia đình rời bỏ ngôi nhà ven bờ sông Seine, và buổi tối trong ngày, họ đến cư ngụ ở ngõ Cầu Mới.

Khi Thérèse bước vào cửa tiệm mà từ nay nàng sẽ sinh sống, nàng tưởng chừng như đang bước xuống đất lầy của một cái hố. Một thứ buồn nôn xâm chiếm cổ họng nàng, nàng rùng mình vì sợ hãi. Nàng lặng nhìn hành lang dơ bẩn và ẩm thấp, xem xét cửa tiệm, leo lên tầng một, đảo một vòng qua các phòng, những căn phòng trần trụi, không bàn ghế, hiu quạnh và đổ nát đến phát khiếp. Thérèse không thốt được một lời, nàng như lạnh cóng. Khi bà cô và người chồng đã trở xuống, nàng đến ngồi trên một chiếc rương, hai bàn tay cứng đờ, cổ họng đầy thổn thức mà không thể bật lên thành tiếng khóc.

Bà Raquin đối diện với thực tế cảm thấy bối rối, xấu hổ vì những cơn mơ của mình. Bà tìm cách biện minh cho việc mua bán này. Bà tìm phương thuốc cho mối bất lợi mới hiện ra, giải thích sự tối tăm khi cho là thời tiết u ám, và kết luận bằng cách khẳng định rằng chỉ cần một nhát chổi là đủ.

- Mặc kệ! – Camille đáp lời – Mọi thứ cũng tàm tạm...Vả lại chúng ta chỉ lên đây vào buổi tối. Tôi thì sẽ không bước vào trước năm hay sáu giờ...còn hai người ở cùng nhau, sẽ không buồn chán đâu.

Không bao giờ gã trẻ tuổi này cam chịu ở một nơi ổ chuột như thế này, nếu gã không trông cậy vào sự êm ái ấm áp ở sở làm của gã. Gã tự nhủ mình được ấm áp suốt ngày ở sở làm và buổi tối, gã sẽ đi ngủ sớm.

Trong một tuần lễ dài đằng đẵng, cửa tiệm và chỗ ở vẫn bề bộn. Ngay từ ngày đầu tiên, Thérèse đã ngồi phía sau quầy hàng và không rời chỗ đó nữa. Bà Raquin ngạc nhiên về trạng thái suy sụp này. Bà đã tưởng thiếu phụ sẽ tìm cách làm đẹp chỗ ở, đặt những bông hoa trên bậu cửa sổ, đòi giấy gián tường mới, những chiếc màn, những tấm thảm. Khi bà đề nghị một sự sửa sang, một trang trí nào đó thì:

- Để làm gì? – Cô cháu gái bình thản trả lời – Chúng ta ở như vầy tốt lắm rồi, chẳng cần xa xỉ làm chi.

Thế là chính bà Raquin thu xếp phòng ốc và làm gọn ghẽ cửa hiệu chút ít. Cuối cùng Thérèse không còn kiên nhẫn nhìn bà quay cuồng không ngớt trước mắt mình, nàng thuê một bà giúp việc và buộc người cô đến ngồi cạnh mình.

Một tháng trời Camille không tìm được một chỗ làm. Hoạ hoằn lắm gã mới trở về cửa tiệm, còn thì đi lang thang suốt ngày. Nỗi chán chường xâm chiếm gã đến độ gã đề cập đến việc quay trở về Vernon. Cuối cùng thì gã cũng vào được sở đường sắt Orléan. Gã kiếm được mỗi tháng một trăm francs. Giấc mơ của gã được toại nguyện.

Buổi sáng, gã ra đi vào lúc tám giờ sáng. Gã ngược xuống đường Guenégaud và có mặt trên bến cảng. Thế rồi chân bước khoan thai, hai bàn tay thọc sâu vào túi, gã theo đường sông Seine, từ viện Hàn lâm đến vườn Bách thảo. cuộc hành trình kéo dài mà gã thực hiện mỗi ngày hai bận không hề làm gã chán nản. Gã nhìn nước trôi đi, đứng lại ngắm những đoàn thuyền chở gỗ xuôi theo dòng sông. Gã không nghĩ ngợi gì cả. thường khi gã đứng chôn chân trước Nhà thờ Đức Bà, và ngắm nghía những giàn giáo bao quanh nhà thờ đang lúc sửa chữa, những khung sườn khổng lồ khiến gã thích thú mà tự gã không hiểu tại sao. Rồi vừa đi gã vừa phóng mắt về phía Cảng Rượu, đếm những chiếc xe ngựa từ nhà ga đến.

Buổi chiều, mụ người đi, đầu đầy ắp câu chuyện ngu đần nào đó được kể ở sở làm, gã băng qua vườn Bách Thảo và đến thăm những con gấu nếu không quá vội. gã ở đó nửa giờ, nghiêng người dõi mắt nhìn những chú gấu núng nính một cách nặng nề, bộ dạng của những con thú to lớn này khiến gã thích thú, gã quan sát chúng, miệng há hốc, mắt tròn xoe, nhâm nhá một niềm vui ngờ nghệch khi nhìn chúng động đậy. Cuối cùng gã quyết định trở về, chân lê bước, lòng bận rộn nhìn những người qua đường, những xe cộ và các cửa hiệu.

Khi trở về nhà, gã dùng bữa, rồi bắt đầu đọc sách. Gã đã mua những tác phẩm của Buffon, và mỗi buổi tối, gã miệt mài ngốn ngấu hai chục, ba chục trang, cho dù nỗi chán ngán mà việc đọc sách như thế gây ra cho gã. Gã còn đọc những tập truyện giá mười xu một tập "Lịch sử thời tổng tài và Đế chính" của Thiers và "Lịch sử nhóm Girondins" của Lamartine, hoặc những sách khoa học phổ thông. Gã tin là mình đang trau giồi sở học. Đôi khi, gã ép vợ nghe mình đọc một vài trang, một vài giai thoại. Gã rất ngạc nhiên khi Thérèse có thể giữ vẻ tư lự và im lặng suốt một buổi tối mà không buồn vớ lấy một quyển sách. Tự thâm tâm, gã tự cho là vợ mình có một trí thông minh tồi tệ.

Thérèse gạt phăng những cuốn sách một cách bực dọc. Nàng thích được ở không, mắt nhìn đăm đăm, ý tưởng bềnh bồng và mông lung. Vả chăng nàng có một tính khí thờ ơ và dễ dãi, mọi ý định của nàng là cố biến mình thành một công cụ thụ động, để chiều lòng và quên hẳn mình đi.

Việc buôn bán tiến triển bình thường. Lợi tức hàng tháng đều đều như cũ. Khách hàng là những cô thợ trong khu phố. Cứ mỗi năm phút một cô gái bước vào mua vài ba xu một món hàng nào đó. Thérèse tiếp khách hàng với những lời lẽ bao giờ cũng như vậy, với một nụ cười nở trên môi một cách máy móc. Bà Raquin tỏ ra mềm mỏng hơn, nói nhiều hơn và kỳ thực, chính bà đã lôi kéo và cầm giữ khách hàng.

Trong ba năm trời, ngày qua ngày không có gì thay đổi. Camille không hề vắng mặt ở sở làm dù chỉ một ngày,mẹ và vợ gã hiếm khi rời khỏi cửa tiệm. Thérèse sống trong một bóng tối ẩm thấp, trong sự im lặng ủ ê và nặng nề, nhìn cuộc sống trải ra trước mặt mình hoàn toàn trần trụi, mang đến mỗi buổi tối cùng một chiếc giường nằm lạnh lẽo và mỗi bình minh cùng một ngày trống rỗng.