Hoài niệm về răng đen

Thế mới thấy vẻ đẹp của người phụ nữ tùy từng thời điểm đã có sự khác nhau. Nhưng trong ký ức của tôi, hàm răng đen của bà mãi là một hoài niệm đẹp.

***

Nghe mọi người kể lại thì bà ngoại tôi hồi trẻ vốn là cô gái xinh đẹp nhất nhì làng. Đến khi có tuổi, bà vẫn đẹp lắm. Da hồng hào, nhất là hàm răng đều, chắc và đen bóng. Mỗi lần nghĩ về người bà thân yêu, răng đen nhưng nhức hạt na, miệng bỏm bẻm nhai trầu tôi lại nhớ câu ca dao:

Một thương tóc bỏ đuôi gà

Hai thương ăn nói mặn mà có duyên.

Ba thương má lúm đồng tiền,

Bốn thương răng nhánh hạt huyền kém thua...

Ngày trước, ai "răng nhánh hạt huyền" được coi là người phụ nữ duyên dáng, thu hút, hấp dẫn - dễ gây thương mến trong lòng mọi người, nhất là người khác giới. Các cụ đã có câu "cái răng, cái tóc là góc con người" và hàm răng đen nhánh là một trong những biểu tượng cho vẻ đẹp, cái duyên của phụ nữ Việt xưa.

Lúc bé, tôi thích nhìn bà ăn trầu. Miệng bà bỏm bẻm, nụ cười rạng rỡ với hàm răng đen đều đặn, đôi môi đỏ tươi đẫm quết trầu, dù đã có nhiều nếp nhăn nhưng bà vẫn như một bà tiên. Mỗi buổi trưa nằm ngủ, tôi nũng nịu bắt bà kể chuyện cổ tích, mơ màng ngắm bà tóc trắng phau, tay cầm cây quạt cọ đung đưa, miệng vừa nhai trầu, vừa đưa lời êm ái về quả thị thơm và cô Tấm dịu hiền, về chàng Thạch Sanh với niêu cơm chẳng bao giờ vơi... Năm cuối đời, bà khi ấy gần 80 tuổi, răng không còn được chắc như trước, nhưng thói quen ăn trầu bà vẫn giữ nguyên. Mỗi lần mẹ đi chợ về, ngoài tấm bánh đa hay gói bỏng làm quà cho tôi, không lúc nào thiếu cây vỏ, quả cau cho bà. Tôi khi ấy lăng xăng chạy ra vườn, lựa kỹ những lá trầu, rửa sạch mang vào giường bà. Bà âu yếm nhìn cô cháu gái, rồi chậm chạp mở túi khâu bằng vải đựng chiếc cối giã trầu đeo bên người ra, cho vỏ, cau, trầu vào, từ từ giã nhỏ rồi đưa lên miệng ăn.

Ấy là chuyện hồi xưa. Đến thời mẹ tôi, dì tôi, chẳng ai theo "mốt" nhuộm răng đen ấy nữa. Hàm răng đen nhánh từng làm bao người mê đắm một thời với nụ "cười như mùa thu tỏa nắng" giờ đã là quá vãng. Tôi còn nhớ hồi đại học, cô bạn thân học cùng lớp, ở cùng phòng ký túc xá răng bị ố vì lúc nhỏ phải uống quá nhiều thuốc kháng sinh. Mặc dù da trắng, khuôn mặt xinh, dáng đẹp lại chơi bóng chuyền rất giỏi nhưng lúc nào bạn ấy cũng tự ti. Bạn giữ gìn ngay cả những nụ cười của mình vì sợ "lộ" khuyết điểm. Bạn từng tâm sự với tôi, sau này, nhất định có điều kiện tớ sẽ đầu tư làm bộ răng mới thật trắng, thật đều.

Thế mới thấy vẻ đẹp của người phụ nữ tùy từng thời điểm đã có sự khác nhau. Nhưng trong ký ức của tôi, hàm răng đen của bà mãi là một hoài niệm đẹp. Soi vào đó, tôi nhìn thấy bóng dáng của văn hóa truyền thống dân tộc mình, giản dị. Hình ảnh bà nhai trầu với nụ cười răng đen bóng, giờ chỉ còn là một bức tranh phản ánh tháng năm và con người xưa cũ không bao giờ còn xuất hiện trở lại trong thời hiện đại, xô bồ ngày nay. Mỗi lần nhớ về bà, nét cười phúc hậu ngày của bà và màu răng đen luôn đánh thức ký ức tôi, đánh thức miền nhớ sâu thẳm trong lòng tôi về những con người đã xa, rất xa...

Linh Lan